Najpierw mieszkanie to idea, która narodziła się w Stanach Zjednoczonych na początku lat 90tych. Twórcą pierwszych programów NM jest Sam Tsemberis. O początkach NM opowiada on w podcaście Fundacji Y-Saatio, z którym warto się zapoznać. Obecnie w USA są setki takich programów i są one finansowane ze budżetu federalnego jako rodzaj specjalistycznej interwencji w ramach mieszkalnictwa wspieranego dla osób doświadczających bezdomności.
Sam Tsemberis o początkach NM w USA
Liderem wdrażania idei NM na poziomie całego kraju, tak aby mieszkanie było prawem każdej osoby i nikt nie był zmuszony do mieszkania na ulicy jest fińska Y-Saatio/Y-Foundation. Fundacja została powołana w 1985 roku przez samorządy pięciu największych fińskich miast, organizacje pozarządowe wspierające ludzi doświadczających bezdomności m.in. Fiński Czerwony Krzyż, Fiński Ewangeliczny Kościół Luterański, Krajowe Towarzystwo Zdrowia Psychicznego, Krajowy Związek Regionów oraz Konfederację Fińskich Firm Budowlanych i Związek Zawodowy Przemysłu Budowlanego. Obecnie dysponuje ponad dziesięcioma tysiącami tanich lokali socjalnych, ponad pięcioma tysiącami rozproszonych lokali dla osób z doświadczeniem bezdomności, oraz 1293 samodzielnymi lokalami we wspólnych budynkach przeznaczonych dla osób z doświadczeniem bezdomności o wysokich potrzebach wsparcia. Eksperci Y-Saatio byli zaangażowani w stworzenie i wdrożenie trzech fińskich krajowych programów redukcji długotrwałej bezdomności opartych o filozofię NM realizowanych we współpracy z rządem centralnym i samorządami lokalnymi od 2008 roku: Narodowego programu redukcji długotrwałej bezdomności Pavvo I w latach 2008-2011 i Pavvo II w latach 2012-2015 (Pleace et al, 2015) oraz Planu Działania na rzecz zapobiegania bezdomności w latach 2016-2019 (Pleace, 2017).
System NM w Finlandii wg Fundacji Y-Saatio
Przykładowe programy NM w Finlandii - relacja z wizyty studyjnej FNMP w Helsinkach, marzec 2020
Y-Saatio od 2016 r. wraz z Europejską Federacją Krajowych Organizacji Pracujących na rzecz Osób Bezdomnych FEANTSA prowadzi Housing First Europe Hub, grupę skupiającą ekspertów programów NM na świecie, wspierającą wymianę doświadczeń poprzez webinaria, konferencje, badania, szkolenia i publikacje.
Raport Housing First Europe Hub o Programach NM w Europie 2019
Filmik o wynikach ewaluacji hiszpańskiego programu Housing First HABITAT
Czeskie programy „Najpierw mieszkanie”. Relacja z wizyty studyjnej w Pradze (20–22 kwietnia 2022)
